BİLİŞSEL TERAPİ TEDAVİ
Bilişsel tedavi Aaron Beck tarafından ortaya konulmuştur. Bu tedavi, kişilerin duygu ve davranışlarının kendi oluşturdukları dünya ve yaşantı ile büyük ölçüde belirlenmesi kuramına dayanır. Bir kişinin oluşturduğu dünya, bilişlerle (bilinçlenen sözel veya tasarımsal fikirler) ve olasılıklarla (önceki yaşantılardan ortaya çıkan şemalar) yapılaşır. Beck�e göre, bir kişi bütün yaşantısında kendisini yeterli buluyorsa, bu düşüncesi �her şeyi mükemmel yapmadıkça başarısızım� şeması ile egemenleşir. Bundan dolayı o kişi, kişisel olarak yeterli olup olmadığını anlamadan koşullara yeterlilik düşüncesiyle cevap verecektir.
Tablo I: Bilişsel tedavi hakkında genel kanılar.
Genel olarak algılama ve yaşantı hem denetleyici (inspective) hem de içe bakış (introspective) bilgilerinin etkin süreçleridir.
Hastanın bilişleri iç ve dış uyaranların bir bireşim (sentez) ini oluşturur.
İnsanların bir durumu nasıl değerlendirdikleri genellikle bilişleri ile bellidir (düşünceler ve görsel imgeler).
Bu bilişler insanların bilinçliliğinin gidişini veya bunlardaki bozukluğu, dünyayı, kendilerini, geçmişlerini ve geleceklerini algılamalarını yansıtır.
İnsanların bilişsel yapıları altındaki içerikteki değişiklikler onların duygulanım durumlarını ve davranış örüntülerini etkiler.
Psikolojik tedaviyle hastalar kendilerinin bilişsel bozukluklarının farkında olur.
Bu işlevsel bozukluğun düzeltilmesi klinik iyileşmeyi sağlar.
Genel düşünceler
Bilişsel tedavi hasta ile terapist arasında tedavi amacına ulaşmak için şimdiki sorunlara ve onların çözümlerine yönelmiş kısa süreli yapıda ve etkin işbirliğini kullanan tedavidir. Tedavi çoğunlukla bireyseldir fakat grup yöntemleri de bazen kullanılır. Bilişsel tedaviyle farmakolojik tedavi birlikte olabilir.
İntihar düşüncesi olan veya olmayan depresif bozukluklar bilişsel tedavinin ana yoğunlaştığı bozukluklardır. Ancak bilişsel tedavi panik bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, paranoid kişilik bozukluğu ve somatoform bozukluklar gibi diğer durumlarda da kullanılır. Depresyonun tedavisi bilişsel yaklaşımın yararlı olarak görüldüğü en iyi örnektir.
Bilişsel tedavi çocuklarda, ergenlerde ve erişkinlerde kullanılmaktadır. Yaklaşım bilişsel çarpıklıkları, özellikle olumsuz kendilik kavramlarını düzeltmektir.
Depresyonun bilişsel kuramı
Depresyonun bilişsel kuramına göre bilişsel işlev bozuklukları depresyonun özüdür. Duygulanım ve fiziksel değişiklikler ve depresyonun öteki ek özellikleri bilişsel işlev bozukluğunun sonuçlarıdır. Örneğin, apati ve düşük enerji bir kişinin bütün alanlarda başarısızlık beklentisinin sonuçlarıdır.
Benzer olarak, bir kişinin kötümserliğinden ve yardımsızlık hislerinden dolayı arzu ve isteklerinde paralizi meydana gelir. Depresyonun bilişsel triadı, insanların o kişiyi kusurlu, yetersiz, yoksun, değersiz ve istenmeyen olarak görmelerine bağlı oluşan olumsuz kendilik algısı; o kişinin dünyayı olumsuz, alıcı-isteyici ve kendiliği bozguna uğratıcı (self-defeating) olarak algılama eğilimi ile başarısızlık ve cezalandırılma beklentisi içinde olması; sürekli olarak sıkıntı, zorluk, ızdırap, yokluk ve başarısızlık beklentilerinin olması.
Tedavinin amacı hastanın olumsuz bilişlerini sınayarak ve belirleyerek hastalara yardımcı olmak ve daha değişik ve daha esnek şemalar geliştirmelerini, hem yeni bilişsel hem de yeni davranışsal cevapları anlatarak depresyonu azaltmak ve tekrarlamasını önlemektir. Böylece, insanların düşüncelerini değiştirerek depresif bozukluk azaltılabilir. Beck�e göre ilkel düşünce ile olgun düşüncenin karşılaştırılması yapıldığında bilişsel tedavinin neyi güttüğü anlaşılabilir.
Tablo II: İlkel düşünceye karşı olgun düşünce
İlkel düşünce: Tek boyutlu ve tümsel (global)'dir. Mutlak ve ahlakçıdır. Değişmezdir. Geri dönüşmezdir.
Olgun Düşünce: Çok boyutludur. Göreceli ve yargısızdır. Değişkendir ve duruma bağlı olarak değişir. Temel olarak Geri dönüşebilir.
Stratejiler ve Teknikler
Tedavi oldukça kısa olup 15-25 hafta kadardır. Bu süre içinde hastada iyileşme olmazsa tanı yeniden değerlendirilmelidir. İdame tedavisi yıllar sürebilir. Diğer psikoterapilerde olduğu gibi terapistin tutumu tedavinin başarısında önemlidir. Terapist sıcak olmalı, her hastanın yaşamını anlamalı ve hem kendisine hem de hastasına karşı samimi ve dürüst olmalıdır. Bilişsel terapist her oturumun başlangıcında gündemi belirlemeli, oturumlar arasında yapılması gerekli ev ödevlerini seçmeli ve yeni yetenekleri öğretmelidir. Terapist ve hasta etkin bir şekilde işbirliği yapmalıdır. Bilişsel tedavinin öğretici yönü, bilişsel teknikleri ve davranış teknikleri olmak üzere üç kısmı vardır.
Tablo III: Bilişsel psikoterapi
Amaç: Belirtileri oluşturan bilişsel bozuklukların tanınması ve değiştirilmesidir.
Ayırım ölçütü: Birincil olarak distimik bozuklukta, endojen olmayan depresif bozuklukta kullanılır. Belirtiler patolojik aileden dolayı olmamalıdır.
Süre: Zamanla sınırlıdır. Genellikle haftada bir defa olmak üzere 15-25 haftadır.
Teknikler: Deneyimsel işbirlikçilik, yapılandırılmış ve yönlendirici, okuma metinin seçilmesi, ev ödevi ve davranış teknikleri. mantıksız gelen ilaçların ve otomatik düşüncelerin tanınması, tutumların ve sanıların altındaki olumsuzluk eğilimi olan düşüncelerin tanınması.
Öğretici Yönü
Tedavinin öğretici yöne arasında hastalara bilişsel triadı, şemaları ve hatalı mantığı açıklama vardır. Terapist hastaya, birlikte varsayımları formüle edeceklerini ve tedavi süresince bunları sınayacaklarını anlatmalıdır. Bilişsel tedavi depresyon ile düşünce, duygu ve davranış arasındaki ilişkinin tam olarak açıklanmasını gerektirir. Ayrıca tedavinin bütün yönlerinin mantığı da açıklanmalıdır. Psikoanalitik yönelimli tedavilerin aksine bu açıklamalar kısa olmalıdır.
Bilişsel Teknikler
Tedavinin bilişsel yaklaşımında dört süreç vardır: Otomatik düşünceleri meydana çıkarmak, otomatik düşünceleri sınamak, uygunsuz olan sanıları belirlemek ve uygunsuz sanıların geçerliğini sınamak.
Otomatik Düşünceleri Meydana Çıkarmak:
Otomatik düşünceler (bilişsel çarpıklıklar) dış olaylar ile bir kişinin olaya duygusal tepkisi arasında karışan bilişlerdir. Bir örnek olarak, �kötü top oynadığımı gördüklerinde insanlar bana gülecektir� inancı, top oynamak için o kişiye sorulduğunda olumsuz yanıt vermesine neden olan bir otomatik düşüncedir. Diğer bir örnek de �o kadın beni beğenmiyor� şeklindeki düşünce olup koridorda geçerken bir kadının hastaya selam verilmeyişidir. Her psikopatolojik bozukluğun çarpık düşüncelerden oluşan kendi özel bilişsel profili vardır. Eğer bunlar bilinirse özel bilişsel girişimler için bir çatının oluşması sağlanır.
Tablo IV: Ruhsal bozuklukların bilişsel profili
Bozukluk: Özel Bilişsel İçerik
Depresif Bozukluk: Kendilik, yaşantı ve gelecek hakkında olumsuz görüş.
Hipomanik Epizod: Kendilik, yaşantı ve geleceğin şişirilmesi.
Anksiyete Bozuklukları: Fiziksel veya ruhsal tehlikelerden korkma.
Panik Bozukluğu: Bedensel ve ruhsal yaşantıların felaket olacak kadar yanlış yorumlanması.
Fobiler: Özel ve sakınılan durumlarda tehlike.
Paranoid Kişilik: Bozukluğu Başkaları tarafından yapılan olumsuz eğilim, karışma (müdahale), engellenme, v.b.
Konversiyon Bozukluğu : Motor ve duyusal anormallik kavramı.
Obsesif-Kompulsif Bozukluk: Güven içinde olma konusunda tekrarlanan kuşku ve uyarılar ile tehlikeyi veya tehdidi savuşturmak için tekrarlanan eylemler.
Suisid davranışı: Ümitsizlik ve problem çözmede eksiklik.
Anoreksiya nervoza: Şişmanlamaktan veya biçimsiz olmaktan korkma.
Hipokondriyazis: Ciddi tıbbi bozukluğa niteleme.
Otomatik Düşüncelerin Sınanması:
Terapist bir öğretmen gibi hastanın otomatik düşüncelerinin geçerliğini sınar. Amacı hastanın doğru olmayan veya abartılmış otomatik düşüncelerini dikkatli bir muayeneden sonra red etmesidir. Sıklıkla hastalar kendi kontrolleri dışında ters giden şeylere karşı kendilerini kınarlar. Olaylar hakkında yaygınlaşmış diğer seçenekleri açıklamak, doğru olmayan ve çarpık otomatik düşünceleri zayıflatıcı diğer bir yoldur.
Uygunsuz Olan Sanıları Belirlemek:
Hasta ve terapist otomatik düşünceleri belirlemeye devam ettikçe genellikle örüntüler daha açık seçik hale gelir. Bu örüntüler bir hastanın yaşamına öncülük eden kuralları veya uygunsuz genel sanıları temsil eder. Bu gibi kurallara örnekler, �mutlu olmak için mükemmel olmalıyım� ve �eğer beni kimse sevmiyorsa ben sevilecek insan değilim�. Bu gibi kurallar kaçınılmaz olarak düş kırıklıklarına, başarısızlığa ve sonunda depresyona neden olur.
Birincil sanı | Ben iyiyim (güzelim, mükemmelim) (Başkalarına acıma, temiz ve güzel görünme), kötü şeyler (boşanma,sakat çocuk) benim başıma gelmeyecek. | |
| İkincil sanı | Kötü şeyler olursa benim hatamdandır (çünkü ben iyi değilim) | Yaşam adaletsizdir (çünkü ben iyiyim ve hep kötü şeyler olur) |
| Otomatik düşünceler | Kocam bana kötü davrandığından mahkemeye verdim. Boşanmakla çocuklarımın yaşamlarını mahvettim. Aslen iyi günlerim olmadı. Bunların nedeni ilgi olmamasıdır. | Neden iyi bir kocam yok? Tanrı beni kandırdı. Neden çocuklarım kötü davranıyor? Patronum beni eleştirmemeli |
| Duygulanım | Üzüntü, depresyon | Kızgınlık |
Şekil 1: Bilişsel-duygusal izlem şeması
Uygunsuz sanıların geçerliğini sınamak:
Otomatik düşüncelerin geçerliğini sınamak gibidir. Terapist hastadan sanılarını savunmasını ister. Örneğin, hasta gücü yettiğince kendisini geliştirmek istediğini söylediğinde terapist �bu senin için neden önemlidir?� diye sorabilir. Aşağıdaki tabloda depresyona veya diğer hoş olmayan duygulara neden olan bazı nedenlere, tanımlara, sınamalara ve bilişsel çarpıklıkların düzeltilmesine ait olan ve bunları model alan girişimler örneklerle verilmektedir.
Tablo V: Sanılardan ortaya çıkan bilişsel hatalar
Bilişsel hata | Sanı | Girişim |
| Aşırı genelleştirme | Bir şey için o sanı doğruysa çok az benzeyen diğer şeyler için de geçerlidir. | Hatalı mantığın gösterilmesi. Hangi durumların ne kadar ve ne derece benzer olduğunun kanıtlanması. |
| Seçici soyutlama | Olan şeyler yalnızca başarı- sızlık, yoksunluk v.b.dendir. Kendiliği ölçme ve değerlenme hatalar ve zayıflık gibi şeylerle yapılmakta. | Hastanın unuttuğu başarıları belirlemek için günlük kullanın |
| İleri derecede sorumluluk (kişisel nedenselliğin kabullenilmesi) | Ben her kötü şeyden, başarısızlıktan, v.b., sorumluyum. | Nitelememe tekniği |
| Zamana ait nedenselleğin kabullenilmesi | Eğer o şey geçmişte doğruysa her zaman doğum olacaktır. | Hatalı mantığın gösterilme-si. Geçmişteki olayları değil de sonucu etkileyen etmenleri belirle. |
| Self-referanslar | Ben herkesin dikkatinin merkeziyim-özellikle kötü becerilerim var. Ben belaların, felaketlerin nedeniyim. | Hastanın ne zaman dikkat odağı olduğunu ve kötü yaşantıya neden olan olası nedenleri sapta. |
| Felaket sanma | Her zaman kötüyü düşün. Sana olacak olan odur. | Gerçek olasılıkları hesapla. En kötünün olmayacağına yoğunlaş. |
| Uç düşünce | Herşeyde birinin veya diğerinin aşırı olması (siyah veya beyaz,iyi veya kötü) | Olayların bir süreklilik üzerinde incelenebileceğini göster. |
Davranış Teknikleri
Davranış ve bilişsel teknikleri birlikte ele alınır: Davranış teknikleri uygunsuz ve doğru olmayan bilişleri sınar ve değiştirir. Bu tekniklerin genel amaçları hastaların bilişsel sanılarının doğru olmadığını anlamalarına yardımcı olmak ve yeni stratejilerle baş çıkma yollarını öğrenmelerini sağlamaktır.
Bilişsel tedavide davranış teknikleri arasında etkinliklerin, yeteneklerin ve haz alma durumlarının listesini yapmak, yapılması gerekli görevler için sıralama yapmak, bilişsel prova ve tekrarlama yapmak, kendine güven eğitimi, rol oynama (role playing) ve eğlence (diversion) teknikleridir. Tedavi ilk yapılan şeylerden birisi etkinliklerin saatlik olarak listelenmesidir. Hastalar etkinliklerini kayıt ederler ve terapist ile gözden geçirirler. Etkinliklerin listelenmesine ek olarak hastalardan bunları ne kadar başardıklarının ve bunlardan ne kadar hoşlandıklarının belirlenmesi de istenir. Bunlar yapıldığında hastalar sıklıkla etkinlikleri nasıl başardıklarına ve onlardan nasıl hoşlandıklarına, önceki düşüncelerinin aksine, şaşırırlar.
Durumu basitleştirmek ve küçük başarılara izin vermek için terapist genellikle görevleri bölümlere ayırır; bunun amacı hastanın başarabileceğini göstermektir. Aşağıdaki tabloda, Beck tarafından tanımlanan, aşamalı olarak görevi başarmanın anahtar özellikleri özetlenmektedir. Bilişsel provada, hasta görüşmenin basamaklarını imgeler ve tekrarlar, red ettiklerini kabul eder hale gelir.
Özellikle yatan hastalar, yataklarını yapma, alışveriş yapma ve yemeklerini hazırlama gibi kendi yapabilecekleri basit şeyler için kendilerini olan güvenlerinin arttırılmasında cesaretlendirilir. Bu sürece kendine güven eğitimi denir. Rol oynama, otomatik düşünceleri meydana çıkarma ve yeni davranışları öğrenme için güçlü ve yararlı bir tekniktir. Eğlence teknikleri, fizik etkinlik, sosyal ilişki, iş, oyun ve görsel benzetmeler gibi teknikler güç zamanlarında hastaya yardımcı olur.
Tablo VI: Aşamalı Olarak Görev Başarmanın Anahtar Özellikleri
- Problem tanımlama-ör.,hastanın hedefe ulaşmak için yeteri kadar güçlü olmayan inançları onun için önemlidir.
- Bir tasarımın formülasyonu. Görevlerin veya etkinliklerin basitten karmaşığa doğru aşamalı olarak yapılması.
- Hastanın bir özel duruma (bir ödevi uygulamaya) ulaşmasında başarılı olmasının yakından ve doğrudan gözlenmesi. Sürekli olarak somut geribildirimlerin verilmesi hastanın işlevsel yeteneğinde yeni olan doğru bilgileri oluşturur.
- Hastanın kuşku ve endişelerinin, insanların iyi olduklarına inanmayışının ve başarılarını küçümsemesinin açıkça tartışılması.
- Hastanın gerçek performansının gerçekçi bir değerlendirme ile teşvik edilmesi.
- Hastanın amaçlarına ulaşmasının kendi çaba ve yetenekleri sonucu olduğunun vurgulanması.
- Hasta ile işbirliği yaparak yeni ve karmaşık görevlerin tasarlanması.
Benzetmeler (Imagery):
Paul Schilder imgeleri fizyolojik bölümleri olan özellikler olarak tanımlar: insanlar kendilerini koşarken imgelediklerinde, koşarken olduğu gibi aynı kaslarını hareket ettirirler ve bu elektromiyografi ile ölçülebilir. Bu durum, atletlerin her etkinlikte bir kas belleği geliştirmeleri ve bir performansta her düşünülebilir olayı imgelerinde canlandırmaları için kullanılır. Davranış ve bilişsel kuramların karışımının kullanılması anksiyeteyi veya korkulan durumları kontrol etmede yardımcı olabilir.
Hasta, bir polisin yanında �dur� işaretini imgelediğinde veya ketlenmeye neden olan başka bir imgeyi düşündüğünde benliğe yabancı bir dürtü veya obsesyonun olduğunu tanır. Benzer şekilde obesite de hastaların kendilerini ince, atletik, biçimli ve iyi kaslı olarak imgelediklerinde tedavi edilebilir; ne zaman yemek yeme dürtüleri olduğunda bu imgeyi anımsayarak kendilerini eğitebilir. Bu gibi imgesel canlandırmayı hipnoz veya otojenik eğitim zenginleştir. Kılavuzlu imgeleme denilen teknikte terapist hastayı fantazileri için teşvik eder ve ortaya çıkan istekleri, arzuları, duygu ve dürtü bozukluklarını yorumlar.
Etkinlik
Bilişsel tedavi hafif veya orta derecedeki depresif bozukluklarda tek başına veya major depresif bozukluğun antidepresan tedavisiyle birlikte kullanılabilir. Çalışmalar bilişsel tedavinin etkili ve bazı olgularda ilaç tedavisinden daha üstün veya ona eşit olduğunu göstermektedir. Depresif bozukluklar için mevcut psikoterapötik girişimler arasında en etkili olanlardan birisidir ve diğer bozuklukların tedavisinde de ümit vericidir.
Bilişsel tedavinin lityum kullanan bipolar I bozukluğu olan hastalar ile heroinden kesilme tedavi görenlerde de ek tedavi olarak artış gösteren bir uyarlığı olduğuna işaret eden çalışmalar vardır. Tablo VII� de ilaçlarla ilgili yaygın olan bazı olumsuz bilişler özetlenmektedir. Tablo VIII� de ise Beck� in bilişsel tedavisinde indikasyonu olan veya olmayan durumlar özetlenmiştir. Tablo IX� da da, depresyon tedavisinde bilişsel yaklaşım dahil üç psikoterapötik yaklaşımın önemli özellikleri özetlenmekte ve karşılaştırılmaktadır.
Tablo VII: İlaçlarla İlgili Bilişsel Bozukluklar
İlaç almadan önceki bilişler
-Bağımlılık yapar
-Güçlü olduğumdan ilaca ihtiyacım yok
-Zayıf olduğumdan ilaca ihtiyacım var
-İlaç beni iyileştirmez
-Eğer ilaç alırsam aklımı kaybederim
-Yan etkilerine katlanamam
-Bir kere başladığımda ilaç almaktan kurtulamam
-İlaçtan beklediğim bir şey yok
-Yalnız kötü olduğum günlerde ilaca ihtiyaç duyarım
İlaç alırken bilişler
-Günler ve haftalar geçtikten sonra iyi olmadığımdan ilaç yaramıyor
-Hemen şimdi iyi olurum
-İlaç benim bütün sorunlarımı çözer
-İlaç sorunları çözemeyeceğinden nasıl faydalı olur?
-Baş dönmesine ve diğer yan etkilerine katlanamıyorum
Depresyon hakkında bilişler
-Hasta değilim (yardıma ihtiyacım yok)
-Yalnız zayıf insanlar depresif olur
-Herkese yük olduğumdan depresyonu hakettim.
-Depresyon birşeylerin neden olduğu kötü durumlara karşı normal bir tepki değil mi?
-Depresyon tedavi edilemez
-Ben tedaviye cevap vermeyen az sayıdaki insanlardanım
-Yaşamaya değmez. Neden depresyonun iyileşmesi için uğraşayım?
Tablo VIII: Bilişsel Tedavi İndikasyonları
Bilişsel tedavinin tek başına uygulanma ölçütü:
-İki antidepresanın yeterli kullanılmasına karşın başarısız cevap alınması.
-Yeterli dozlardaki antidepresanlara kısmi cevap.
-Diğer psikoterapilere başarısız veya kısmi cevap.
-Distimik bozukluk tanısının konulması.
-Çevresel olaylara verilen değişken mizaç tepkileri.
-Olumsuz bilişler ile ilişkili değişken mizaç.
-Hafif derecede somatoform bozukluklar (uyku, iştah, ağırlık, libidinal).
-Yeterli gerçeği sınamanın (ör.,varsanıların ve sanrıların olmaması), yoğunlaş süresinin ve bellek işlevinin olması.
-İlaçların yan etkilerine tahammül edememe veya ilaç tedavi ile ilgili ileri derecede risk durumları.
Bilişsel tedavinin tek başına indike olmadığını düşündüren durumlar:
-Şizofreni, demans, madde kullanımı ile ilgili bozukluklar ve mental retardasyonun aynı zamanda bulunması.
-Tıpta hastalığı olan hastalar veya depresyona neden olan ilaç alanlar.
-Belirgin bellek bozukluğunun olması veya gerçeği iyi sınayamama (varsanılar, sanrılar).
-Manik epizod öyküsü (bipolar I bozukluk).
-Antidepresana cevap veren bir üyenin ailede bulunması öyküsü.
-Bipolar I bozukluğu olan bir aile üyesinin bulunması öyküsü.
-Başlatıcı veya arttırıcı çevresel streslerin olmaması.
-Bilişsel çarpıklıkların az olması.
-İleri derecede somatoform bozuklukların olması (ör.,ağrı bozukluğu).
Birlikte tedavi indikasyonları (ilaç ile bilişsel tedavi):
-Tek başına bilişsel tedavi denemesine kısmı veya hiç cevap verilmemesi.
-Tek başına ilaç tedavisine tam olmayan fakat kısmi cevap verilmesi.
-İlaç tedavisine iyi uymama.
-Aralıklı olarak depresif sendromu olanlarda süregen uyum bozukluğu öyküsünün olması.
-Belirgin bilişsel çarpıklıklar (ör.,ümitsizlik) ile ileri derecede somataform bozukluğun olması.
-Bellek ve yoğunlaşma bozukluğu ile belirgin psikomotor güçlük.
-Suisid tehlikesi olan major depresif bozukluk.
-Antidepresanlara yanıt veren birinci derece akraba öyküsü.
-Hastada veya akrabalarında manik epizod öyküsünün olması.
Özellik | Psikodinamik Yaklaşım | Bilişsel Yaklaşım | Kişilerarası Yaklaşım |
| Önemli kuramcılar | Freud,Abraham,Jacobson, Kohut | Plato,Adler,Beck, Rush | Meyer,Sullivan,Kler-man,Weissman |
| Patoloji ve nedenlerin kavramları | Benlik gerilemesi (ego regresyonu): Benlik saygısında hasar, çocuklukta nesne kaybı ve hayal kırıklığı nedeni ile çözülmemiş çatışma | Çarpık düşünce: Kendilik değerleri ve dünya hakkında olumsuz öğrenmenin neden olduğu disfori. | Bozuk kişilerarası ilişkiler: Anlamlı sosyal bağların yokluğu veya yetersizliği. |
| Önemli amaçlar ve değişme düzenekleri | Geçmişteki çatışmaların anlaşılmasıyla kişilik değişiminin sağlanması; savunmalarda, ego çarpıklıklarında ve superego eksikliklerin de içgörünün kazanılması; saldırganlığın ortaya çıkmasına izin verilmesi | Hedef düşüncelerin değiştirilmesinde semptomatik yardımın sağlanması; kendiliği yıkıcı bilişleri tanımlama; hatalı sanıları değiştirme; düşünme şeklinde kendilik kontrolünün kazandırma | Şimdiki kişiler arası problemlerin giderilmesinde semptomatik yardımın sağlanması; aile ve iş ile ilgili stresi azaltma; kişilerarası ile-tişim yeteneklerin arttırma |
| Birincil teknikler ve uygulamalar | Açıklayıcı, empatik; tamamen veya kısmen aktarım ve direnci irdeleyici; savunmalarla yüzleştirme benliğin ve üst benliğin çarpıklıklarını açıklama. | Davranışsal biliş:bilişleri kayıt etme ve izleme; çarpık içeriği mantıklı ve deneysel sınama ile düzeltme; düşünce içeriği için seçenekler sağlama; ev ödevi | İletişimsel,çevresel: uyumsuz ilişkileri açıklama, denetleme ve iletişim ve sosyal yetenek eğitimi ile yenilerini öğretme; hastalık hakkında bilgi verme. |
| Terapistin rolü ve tedavi ilişkisi | Yorumlayıcı, yansıtıcı: Aktarımın sağlanması ve incelenmesi; iyi düzeyde bağlılık ve empatik anlama için tedavi birliği | Eğitici, şekillendirici: Aktarım yerine olumlu ilişkiler;ortak bilimsel (mantıksal) ödevleri için işbirliği uygulaması | Araştırıcı,önerici:olumlu ilişkiler, yorum yapmadan aktarım; Etkili olmak ve savunmak için etkin terapist rolü |
| Evlilik,aile rolü | Tam bireysel gizlilik; yaşamı tehlikeye sokan durumlar haricinde diğer önemli kişileri dışlama | Eşleri yansız bildiriciler olarak kullanma; evlilik ilişkisinin devamını sağlamada bilişler için çiftlerin tedavisi | Tedavide eşlerin ta-mamlayıcı rolü: Hastanın depresyona yatkınlığı ve evliliğe hastalığın etkisinde eşlerin rolünün muayenesi |
Birincil sanı | Ben iyiyim (güzelim, mükemmelim) (Başkalarına acıma, temiz ve güzel görünme), kötü şeyler (boşanma,sakat çocuk) benim başıma gelmeyecek. | |
| İkincil sanı | Kötü şeyler olursa benim hatamdandır (çünkü ben iyi değilim) | Yaşam adaletsizdir (çünkü ben iyiyim ve hep kötü şeyler olur) |
| Otomatik düşünceler | Kocam bana kötü davrandığından mahkemeye verdim. Boşanmakla çocuklarımın yaşamlarını mahvettim.Aslen iyi günlerim olmadı. Bunların nedeni ilgi olmamasıdır. | Neden iyi bir kocam yok? Tanrı beni kandırdı. Neden çocuklarım kötü davranıyor? Patronum beni eleştirmemeli |
| Duygulanım | Üzüntü, depresyon | Kızgınlık |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder